Dostęp do informacji publicznej: Moduł 1

[Informacja publiczna] Informacja publiczna, to każda informacja o sprawach publicznych, czyli o wszelkich działaniach o charakterze użyteczności publicznej, albo inaczej – takich, których celem jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb obywateli.

[Obywatel] Obywatel Rzeczpospolitej Polskiej ma konstytucyjne prawo do informacji o sprawach publicznych.

[Funkcjonariusz…] Funkcjonariusz publiczny to pracownik administracji publicznej i samorządowej (ale nie pełniący w nich funkcji usługowych, jak sprzątanie czy konserwacja sprzętu), poseł, senator, radny, sędzia, ławnik, prokurator, notariusz, komornik, kurator sądowy, syndyk, funkcjonariusz służb i agencji rządowych, żołnierz lub policjant.

[Osoba pełniąca…] Osoba pełniąca funkcję publiczną zajmuje stanowisko w służbie publicznej i posiada uprawnienia pozwalające na kształtowanie zadań w sferze publicznej.

Ustawa o dostępie do informacji publicznej – cele, historia, zmiany

W tej części pokażemy jakie są cele i historia ustawy o dostępie do informacji publicznej.

Podmiot publiczny poddany jest regulacjom prawnym

Każdy podmiot działający w Polsce, mający jakikolwiek udział Skarbu Państwa lub mienia komunalnego (czyli wspólnej własności obywateli) jest nazywany podmiotem publicznym. Ponieważ każdy taki podmiot działa (w pewnym uproszczeniu) dla wszystkich obywateli, jego działalność musi być regulowana odpowiednimi aktami prawa. Dzięki temu każdy obywatel ma pewność, że działania realizowane przez podmioty publiczne nie wykraczają poza nadane im uprawnienia.

Konstytucyjne prawo informacji o działaniach podmiotów publicznych

Obywatel ma możliwości kontroli podmiotów publicznych, które wywodzą się wprost z Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, która mówi, że „obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego, a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa”.

Zakres informacji publicznej?

Przede wszystkim obywatel ma prawo wiedzieć, na co przeznaczane są pieniądze publiczne, np. co urząd gminy zamierza zakupić, za jaką kwotę oraz jak będzie przebiegać proces wyboru sprzedawcy, jakie koszty wybrany urząd zaplanował w następnym roku oraz jakie dochody planuje uzyskać. Obywatel ma prawo znać cały budżet urzędu. Obywatel ma prawo też znać zasady pracy podmiotów publicznych i osoby te podmioty reprezentujące.

Konstytucja a Ustawa o dostępie do informacji publicznej

Skoro Konstytucja zapewnia nam dostęp do informacji publicznej, to po co dodatkowa ustawa? Ustawa określa w sposób jednolity m.in. to, jakie informacje i w jaki sposób powinny być publikowane przez podmioty publiczne bez wezwania przez obywateli – to bardzo ułatwia nam szybki dostęp do informacji publicznych, przede wszystkim w Internecie.

Ustawa określa też rodzaje informacji, które nie są uznawane za publiczne i mogą być zachowane przez podmioty publiczne ze względu na wspólne dobro obywateli.

Zmiany Ustawy o dostępie do informacji publicznej

Ustawa o dostępie do informacji publicznej była nowelizowana 14 razy. Ostatnia zmiana dotyczy ograniczeń w dostępie do informacji publicznej w kontekście przepisów o:

• przymusowej restrukturyzacji

• oraz braku możliwości ograniczania dostępu do informacji publicznej „o sprawach rozstrzyganych w postępowaniu przed organami państwa, w szczególności w postępowaniu administracyjnym, karnym lub cywilnym, ze względu na ochronę interesu strony, jeżeli postępowanie dotyczy władz publicznych lub innych podmiotów wykonujących zadania publiczne albo osób pełniących funkcje publiczne – w zakresie tych zadań lub funkcji”.

Kto jest zobowiązany do udzielania informacji publicznej

Ta część pozwoli zorientować się, jakie osoby i instytucje są zobowiązane do udzielania informacji publicznej.

Organy i osoby zobowiązane do udzielania informacji publicznej

Konstytucja określa w sposób bardzo ogólny jaki organ, jednostka organizacyjna lub osoba jest podmiotem publicznym, a co za tym idzie jest zobowiązana do udzielania informacji publicznej.

Podmioty zobowiązane do udzielania informacji publicznej cz. 1

Ustawa precyzuje katalog podmiotów zobowiązanych do udzielania informacji publicznej, jednak zapisy Konstytucji są w tym zakresie nadrzędne, a sama lista wciąż pozostaje otwarta. Można zatem przyjąć, że podmioty wymienione wprost w ustawie NA PEWNO są zobowiązane do udzielania informacji publicznej, co nie wyklucza zobowiązania innych podmiotów na mocy Konstytucji.

Wśród podmiotów wymienionych wprost w ustawie są:

· organy władzy publicznej (np. Prezydent Szczecina),

· organy samorządów gospodarczych i zawodowych (np. Naczelna Rada Lekarska),

· podmioty reprezentujące Skarb Państwa (np. minister, wojewoda),

· podmioty reprezentujące państwowe osoby prawne (np. rektor uniwersytetu)

· podmioty reprezentujące osoby prawne samorządu terytorialnego (np. gmina, którą reprezentuje Wójt, Burmistrz, Prezydent)

Podmioty zobowiązane do udzielania informacji publicznej cz. 2

Ustawa wskazuje również:

· podmioty reprezentujące inne państwowe jednostki organizacyjne (np. Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w Szczecinie) albo jednostki organizacyjne samorządu terytorialnego (np. Dyrektor Szkoły)

· podmioty reprezentujące inne osoby lub jednostki organizacyjne, które wykonują zadania publiczne lub dysponują majątkiem publicznym (np. Prezes Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa)

· osoby prawne, w których Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub samorządu gospodarczego lub zawodowego mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów o ochronie konkurencji i konsumentów (np. zarząd spółki komunalnej),

· reprezentatywne organizacje związkowe i organizacje pracodawców (np. Komisja Krajowa NSZZ Solidarność, czy Zarząd Konfederacji Pracodawców Prywatnych Lewiatan)

· partie polityczne

Sposoby realizowania prawa do informacji publicznej

Ta część pozwoli zorientować się jak praktycznie korzystać z prawa dostępu do informacji publicznej.

Informacje udostępnione publicznie

Najprostszą sytuację mamy wówczas, gdy okazuje się, że potrzebna nam informacja jest już publicznie dostępna np. poprzez wywieszenie na tablicy ogłoszeń, lub udostępnienie w Internecie. Jeżeli obywatel nie znalazł jej wcześniej sam, przyszedł do urzędu i o nią prosi, urzędnik lub inna osoba udzielająca informacji może wskazać miejsce jej udostępnienia. Oczywiście jeżeli informację da się szybko podać ustnie, urzędnik powinien udzielić jej w ten sposób. Podobnie, jeżeli z jakichś powodów dostęp do tej dostępnej publicznie informacji byłby dla interesanta utrudniony, urzędnik powinien pomóc mu w miarę rozsądnie ocenionych możliwości.

Ustny wniosek o udzielenie informacji

Jeżeli informacje, których potrzebujemy są bieżąco dostępne oraz nie wymagają przetworzenia, powinniśmy je uzyskać najszybciej jak to możliwe. Szybkość uzyskania informacji jest szczególnie ważna wtedy, gdy dotyczą tzw. aktualnej wiedzy o sprawach publicznych (tj. związanych z bieżącą działalnością określonej jednostki) – chcielibyśmy takie informacje wykorzystać natychmiast, np. po to, żeby wyrazić swoją opinię o planowanej decyzji urzędu jeszcze przed jej podjęciem.

Zarówno wniosek, jak udzielanie informacji może mieć formę wtedy przekazu ustnego.

Jednak ocena tego, czy żądanie dotyczy informacji o aktualnej wiedzy o sprawach publicznych, należy do urzędnika (osoby udzielającej informacji).

W razie odmowy natychmiastowego udzielenia informacji (ustnej lub w innej formie), będzie trzeba złożyć pisemny wniosek – o tym powiemy za chwilę…

Doręczenie wniosku pisemnego

Jeżeli nie można wskazać miejsca wcześniejszego publicznego udostępnienia potrzebnej informacji, ani nie uzyskaliśmy jej natychmiast na wniosek ustny, pozostaje droga pisemna. Wniosek można złożyć bezpośrednio w urzędzie, wysłać pocztą lub nawet wysłać drogą elektroniczną (o tym powiemy więcej).

Wybór formy udzielenie informacji

We wniosku można wskazać w jakiej formie informacja ma zostać udzielona, o ile tylko forma ta jest odpowiednia dla żądanej informacji, powszechnie dostępna i nie jest bezzasadnie kosztowna (np. nie można żądać przekazania informacji wraz z pendrivem, ale już zasadne jest oczekiwanie nagrania obszernej informacji na płycie CD-ROM). Jeżeli oczekiwania w tym zakresie będą niewykonalne, można narazić się na opóźnienie w udostępnieniu informacji – urzędnik będzie musiał pisemnie zapytać o możliwość zmiany nośnika na inny niż wskazano.

Bierne i czynne formy udostępniania informacji

Omówiliśmy już formy i sposoby udzielania informacji na wniosek obywatela, ale najczęściej natrafiamy na tzw. bierne sposoby korzystania z informacji publicznej, udostępnianej rutynowo w drodze:

· ogłaszania informacji publicznych, w tym dokumentów urzędowych w Biuletynie Informacji Publicznej (BIP),

· wyłożenia lub wywieszenia w miejscach ogólnie dostępnych,

· zainstalowania urządzenia umożliwiającego zapoznanie się z tą informacją,

· udostępniania materiałów, w tym audiowizualnych i teleinformatycznych, dokumentujących posiedzenia kolegialnych organów podmiotów publicznych.

Wśród czynnych form uzyskiwania informacji publicznej wyróżniamy:

· złożenie wniosku,

· osobisty udział (w zakresie przewidzianym prawem i regulaminami) w posiedzeniach kolegialnych organów podmiotów publicznych.

Obowiązkowe elementy informacji publicznej

Każde udostępnienie informacji wiąże się z indywidualnym określeniem tego, kto ją udostępnia. Oznacza to powinność łączenia informacji o podmiocie, który dokonuje udostępniania z podaniem danych osoby, która wytworzyła informację lub odpowiada za jej treść. Ponadto podaje się dane określające tożsamość osoby, która udostępniła informację oraz datę udostępnienia. W wypadku udostępnienia na stronach internetowych stosuje się kilka dodatkowych informacji np. liczbę odsłon i adres źródłowy treści.

Definicja „informacji publicznej” w świetle ustawy oraz orzecznictwa sądów

Ta część pozwoli zidentyfikować informację publiczną i odróżnić ją od pozostałych informacji.

Definicje informacji publicznej

W świetle Ustawy o dostępie do informacji publicznej, informacją publiczną jest każda informacja o „sprawach publicznych”. Jak widać, ustawodawca do zdefiniowania pojęcia informacji publicznej posłużył się innym, niezdefiniowanym pojęciem – sprawy publicznej.

Można przyjąć, że w najbardziej podstawowym znaczeniu, treść sprawy publicznej to działanie, którego celem jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb obywateli. Wypełnianie tak rozumianych spraw dokonuje się w drodze organizowania przez organy publiczne warunków do funkcjonowania innych podmiotów gospodarczych lub przez bezpośrednie uczestniczenie w obrocie gospodarczym. Podkreśla się przy tym istnienie szerokiego rozumienia pojęcia sprawy z zakresu administracji publicznej. Obejmuje ono wszelkie działania o charakterze użyteczności publicznej.

W wąskim znaczeniu pojęcie informacji publicznej należy utożsamiać z treścią każdego dokumentu sporządzonego lub otrzymanego przez organy i inne podmioty uczestniczące w realizacji kompetencji władzy publicznej. Chodzi tu o każde oświadczenie woli lub wiedzy, utrwalone i podpisane w dowolnej formie przez składającego dokument (dokument prywatny, który może zawierać informacje publiczne podlegające udostępnieniu, choć sam nie będzie objęty gwarancjami wglądu) lub przez sporządzającego go funkcjonariusza publicznego.

Informacja publiczna w orzecznictwie sądów

Chcesz wiedzieć co wynika z orzeczeń sądów? – Kliknij na dokumenty.

"... Informacją publiczną będzie każda wiadomość wytworzona przez szeroko rozumiane władze publiczne oraz osoby pełniące funkcje publiczne, a także inne podmioty, które tę władzę realizują, bądź gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa, w zakresie tych kompetencji. Informację publiczną stanowi więc treść dokumentów urzędowych czy wystąpień i ocen dokonywanych przez organy władzy publicznej, niezależnie do jakiego podmiotu są one kierowane i jakiej sprawy dotyczą..."

"Informacją publiczną są nie tylko dokumenty bezpośrednio zredagowane i technicznie wytworzone przez organ administracji publicznej, ale przymiot taki będą posiadać także te, których organ używa do zrealizowania powierzonych prawem zadań nawet, gdy prawa autorskie należą do innego podmiotu (wówczas powstaje ewentualnie kwestia ograniczenia dostępu do żądanych informacji z uwagi na ochronę tajemnic ustawowo chronionych)"

Co stanowi, co nie stanowi informacji publicznej – przykłady

Prześledźmy wspólnie kilka przykładów informacji publicznych i takich, które nie są informacjami publicznymi.

Przykłady informacji publicznej

Przykłady informacji publicznych wymienione w ustawie – kliknij w każdą z pozycji, aby przeczytać szczegóły.

[1]

Informacja o polityce wewnętrznej i zagranicznej, w tym o:

a) zamierzeniach działań władzy ustawodawczej oraz wykonawczej,

b) projektowaniu aktów normatywnych,

c) programach w zakresie realizacji zadań publicznych, sposobie ich realizacji, wykonywaniu i skutkach realizacji tych zadań.

[2]

Informacja o podmiotach publicznych, w tym o ich:

a) przedmiocie działalności i kompetencjach,

b) organach i osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach,

c) majątku, którym dysponują.

[3]

Informacja o zasadach funkcjonowania podmiotów publicznych, w tym o:

a) sposobach przyjmowania i załatwiania spraw,

b) stanie przyjmowanych spraw, kolejności ich załatwiania lub rozstrzygania,

c) prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach oraz o sposobach i zasadach udostępniania danych w nich zawartych,

d) naborze kandydatów do zatrudnienia na wolne stanowiska.

[4]

Informacja o danych publicznych, w tym:

a) treść i postać dokumentów urzędowych, w szczególności:

– treść aktów administracyjnych i innych rozstrzygnięć,

– dokumentacja przebiegu i efektów kontroli oraz wystąpienia, stanowiska, wnioski i opinie podmiotów ją przeprowadzających,

– treść orzeczeń sądów powszechnych, Sądu Najwyższego, sądów administracyjnych, sądów wojskowych, Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu;

b) stanowiska w sprawach publicznych zajęte przez organy władzy publicznej i przez funkcjonariuszy publicznych w rozumieniu przepisów Kodeksu karnego,

c) informacja o stanie państwa, samorządów i ich jednostek organizacyjnych.

[5]

Informacja o majątku publicznym, w tym o:

a) majątku Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych,

b) majątku jednostek publicznych,

c) dochodach i stratach spółek handlowych, w których podmioty publiczne mają pozycję dominującą w rozumieniu przepisów Kodeksu spółek handlowych, oraz dysponowaniu tymi dochodami i sposobie pokrywania strat,

d) długu publicznym,

e) pomocy publicznej.

Przykłady informacji, która nie jest informacją publiczną

Przykłady informacji, która nie jest informacją publiczną – kliknij w każdą z pozycji, aby przeczytać szczegóły.

[1]

Informacją publiczną nie są opinie prawne sporządzone przez komórkę wewnętrzną organu państwowego dotyczące nie sfery faktów, lecz sfery zamierzeń. Bez znaczenia jest tu, czy opinia prawna została sporządzona przez podmiot zewnętrzny czy przez pracownika organu.

Na przykład informacją publiczną nie będzie „Opinia prawna sporządzona ma użytek organu administracji publicznej w przedmiocie zasadności wszczęcia w przyszłości postępowania w konkretnej sprawie”.

[2]

Wnioski podmiotów aplikujących o dofinansowanie nie stanowią informacji publicznej, ponieważ stanowią dokumenty prywatne. Trzeba tu jednak zaznaczyć, że dokumentacja dotycząca „zwycięzców danego konkursu”, po zawarciu z nimi jako tzw. beneficjentami umów o dofinansowanie, a więc już po zamknięciu procesu składania dokumentacji konkursowej przez uczestników, stanowi już przedmiot informacji publicznej.

Ograniczenia ochrony danych osobowych osób pełniących funkcję publiczną

Wysokość wynagrodzeń pracowników samorządu gminnego - wójta gminy, jego zastępcy oraz pracownika gminy stanowi również informację publiczną. Osoby pełniące funkcje publiczne nie mogą korzystać z ochrony danych osobowych w zakresie imienia, nazwiska, telefonu służbowego, adresu mailowego. Powodem jest to, że te informacje też mają związek z pełnieniem ich funkcji, w tym warunkami ich powierzenia i wykonywania (na podstawie przepisów ustawy o ochronie danych osobowych). Przy czym dotyczy to wyłącznie osób, które pełnią funkcję publiczną i posiadają określony zakres uprawnień pozwalający na kształtowanie treści wykonywanych zadań w sferze publicznej oraz innych osób wymienionych w art. 115. par. 13 Kodeksu karnego.

Co to jest informacja przetworzona?

W tej części pokażemy co to jest informacja przetworzona i kiedy można ją uzyskać.

Podstawowe sposoby przetwarzania informacji publicznej

Informacja publiczna przetworzona to taka informacja, która, co do zasady, wymaga dokonania zmian już istniejącej treści, w tym wymaga dokonania stosownych analiz, obliczeń, zestawień statystycznych, ekspertyz. Będzie ona przygotowywana dla wnioskodawcy wedle wskazanych przez niego kryteriów, a w efekcie „przetworzenia” dojdzie do powstania nowego jakościowo dokumentu. Stanie się tak w takim zakresie, w jakim jest to szczególnie istotne dla interesu publicznego. Przy tym zapisy omawianej ustawy nie mogą być interpretowane w ten sposób, że dla uzyskania informacji publicznej przetworzonej, wyłącznie na wnioskodawcy spoczywa obowiązek wykazania, że żądane informacje są szczególnie istotne dla interesu publicznego. Powinien to ustalić, ocenić i wykazać adresat wniosku.

Podsumowanie modułu

W tej części kursu zostały wyjaśnione:

1. Podstawowe prawa, obowiązki i pojęcia związane z informacją publiczną

2. Sposoby korzystania z ogólnodostępnej informacji publicznej

3. Przykłady informacji będących informacją publiczną i takich, które nią nie są

Ostatnia modyfikacja: czwartek, 4 styczeń 2018, 16:13